ခရစ်ယာန်
ခရစ်တော် ပေါ်ထွန်းကာလ အေဒီ (၃၅) သို့မဟုတ် အေဒီ(၄၀) ခုနှစ်ခန့်ကတည်းက ခရစ်တော် နောက်လိုက်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ အန္တိအုတ်မြို့မှာ စခေါ်ခဲ့ကြပါတယ် (တမန် ၁၁း၂၆)။ ခရစ်ယာန် ဆိုတာကတော့ နာဇရက်မြို့သား ယေဇူးကို ခရစ်တော်( မေရှိယ သို့မဟုတ် ဆီဖြင့် လိမ်းကျံခံရသူ) အဖြစ်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ကယ်တင်ရှင်ဘုရားအဖြစ် ယုံကြည်သူ လို့ဆိုလိုပါတယ်။
ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ အဓိပ္ပာယ် အတူတူပါပဲ။ ဂျူးတွေ စောင့်မျှော်နေတဲ့ လွတ်မြောက်စေမယ့်သူ (သို့) ကယ်တင်ရှင်ကို ဆီဖြင့်ဘိသိတ်ခံရသူလို့လည်း ရည်ညွှန်းထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ခရစ်တော် ဆိုတဲ့ ဆီဖြင့်လိမ်းကျံ ဘိသိတ်ခံရသူကို ကယ်တင်ရှင်အဖြစ် နှင့်လည်း နားလည်ရပါတယ်။ ဓမ္မဟောင်း ကျမ်းစာတော်မြတ်ထဲမှာ ယဇ်ပရောဟိတ် (ရဟန်း)၊ ရှင်ဘုရင် နှင့် ပရောဖက်တွေသာ ဆီဖြင့် လိမ်းကျံ ဘိသိတ်ခံရသူတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ယေဇူးဟာ ရဟန်းဂုဏ်အင်၊ ပရောဖက်ဂုဏ်အင်၊ ရှင်ဘုရင် ဂုဏ်အင် သုံးမျိုးလုံးနဲ့ ပြည့်စုံတဲ့ ဆီဖြင့်လိမ်းကျံဘိသိတ် ခံရသူ၊ ကယ်တင်မယ့်အရှင် (Saviour ) သို့မဟုတ် လွတ်မြောက်စေမယ့် ပုဂ္ဂိုလ်တော်မြတ် (Deliverer ) ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ယေဇူးဟာ ခရစ်တော် ဖြစ်တယ်၊ ဆီဖြင့်လိမ်းကျံဘိသိတ်ခံရသူ ဖြစ်တယ်၊ ကယ်တင်ရှင်ဘုရား ဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ ခရစ်ယာန်ဆိုတာ ယေဇူးကို ခရစ်တော်အဖြစ် ယုံကြည်သူ၊ ယေဇူးကို ကယ်တင်ရှင်အဖြစ် လက်ခံ ယုံကြည်သူ၊ ထို့ထက်မက ယေဇူးကို ဘုရားအဖြစ် ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်သူလို့ ဆိုလိုပါတယ်။
ခရစ်ယာန်တွေဟာ ခရစ်တော်နောက်လိုက်သူတွေ လို့ဆိုပေမယ့်လည်း ဘာကြောင့် ခရစ်တော်ကို ဘုရားသခင်ရဲ့သားတော် ကယ်တင်ရှင် အဖြစ်လက်ခံယုံကြည်ရတယ်၊ ခရစ်တော်ရဲ့ ဟောကြားချက်တွေက ဘာအဓိပ္ပာယ်ကို ဆောင်တယ်၊ ခရစ်တော်ဟာ ဘယ်လိုသော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တယ် စတဲ့ တွေးခေါ်ယူဆချက်၊ အနက်ဖွင့်ချက်၊ ရှင်းလင်းချက် တွေအပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ခရစ်ယာန်တွေအကြား အငြင်းပွားကြကာ စိတ်၀မ်းကွဲရာကနေ ခရစ်ယာန်တွေအကြား ဂိုဏ်းဂဏ အသီးသီး ပေါ်ပေါက် လာခဲ့ပါတယ်။
ယခုဆိုလျှင် မရေမတွက်နိုင်တဲ့ ခရစ်ယာန် ဂိုဏ်းဂဏ မြောက်များစွာ ရှိနေပါပြီ။ တချို့သော ဂိုဏ်းဂဏက ဘယ်ဂိုဏ်းဂဏနဲ့ ဆက်နွယ်မှု ရှိတယ် ဆိုတာကို ကွဲကွဲပြားပြား သိနိုင်ပေမယ့် အချို့ကိုကျတော့ အစ ရှာမရဖြစ်နေတတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကက်သလစ်၊ အင်္ဂလီကန်၊ နှစ်ခြင်း စသည်ဖြင့် ပြောလာရင် ခရစ်ယာန်အကြောင်း အပေါ်ယံလောက်သာ သိထားသူတွေအတွက် အမှန်ပဲရှုပ်ထွေးစေပါတယ်။ ဒီရှုပ်ထွေးမှုကို ရှင်းလင်းအောင် အနည်းငယ် ပြောပြလိုပါတယ်။
ခရစ်ယာန်လို့ပြောရင် အဓိက အဖွဲ့ကြီး (၃)ဖွဲ့ကို နားလည်ရမယ်။ အဲဒီအဖွဲ့ (၃)ဖွဲ့ကို သိရင် ဘယ်ဂိုဏ်းဂဏက ဘယ်မှာ ပါတယ် ဆိုတာကို ပိုပြီး ရှင်းရှင်း လင်းလင်း သိလာပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီအဖွဲ့ (၃) ဖွဲ့တွေက ကက်သလစ် (Catholic )၊ အော့သော့ဒေါ့
(Orthodox ) နှင့် ပရိုတက်စတန့် (Protestant ) တို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ တကယ်တော့ (၄) ဖွဲ့ပြောလည်း ရပါတယ်။ ဘာဖြစ်ဆို အင်္ဂလီကန် (Anglican)က ကက်သလစ် လည်းမဟုတ် ပရိုတက်စတန့် လည်းမဟုတ် ဖြစ်နေလို့ပါ။ ကက်သလစ်မဟုတ် ဆိုပေမယ့်လည်း ကက်သလစ်နဲ့ အတော့်ကို နီးစပ်ပါတယ်။ ပရိုတက်စတန့် မဟုတ် ဆိုပေမယ့်လည်း ကက်သလစ်ကနေ ခွဲထွက်ခဲ့တယ်။ စာနောက်မှာ အကျယ်ဆက်ပြောပါမယ်။
ကွဲပြားသော ခရစ်ယာန်အဖွဲ့များ
ကက်သလစ်ခရစ်ယာန် လို့ဆိုရင် ယေဘူယျအားဖြင့် ရောမမြို့မှာရုံးစိုက်တဲ့ ရှင်ပေတရု အရိုက်အရာကို ဆက်ခံသူ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးရဲ့ ဦးဆောင်မှုအောက်မှာရှိတဲ့ ရိုမန်ကက်သလစ် (Roman Catholic )ကိုဆိုလို ပါတယ်။ ယေဘူယျလို့ ဆိုရတာဟာ ဒီကက်သလစ်ထဲမှာပဲ ရိုမန်ဝိနည်းအတိုင်းမဟုတ်ဘဲ အရှေ့တိုင်းဝိနည်းကို လိုက်တဲ့ ကက်သလစ် အချို့လည်း ရှိနေတဲ့အတွက်ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ အရေအတွက်အားဖြင့် ကက်သလစ် ခရစ်ယာန်ပေါင်း သန်း (၁၂၀၀) ကျော် ရှိပါတယ်။
အော့သော့ဒေါ့ခရစ်ယာန် ထဲမှာ အရှေ့တိုင်း အော့သော့ဒေါ့ခရစ်ယာန် (Eastern Christians) တွေပါမယ်။ (Church of East)လို့ခေါ်တဲ့ နက်စတိုးရီးယန်း (Nestorians) အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန်တွေပါမယ်။
(Oriental Orthodox ) လို့ခေါ်တဲ့ မိုနိုဖီးဆိုက် (Monophysites) အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန် တွေလည်းပါမယ်။ အော့သော့ဒေါ့ အဖွဲ့ထဲမှာ အရှေ့တိုင်းခရစ်ယာန် (Eastern Christians)လို့ ခေါ်တဲ့ အော့သော့ဒေါ့က အများဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန် အတော်များများရှိတဲ့ နိုင်ငံအချို့ကို ဖော်ပြရမယ် ဆိုရင် ရပ်ရှား၊ ယူကရိန်း၊ ဘူဂေးရီးယား၊ ဂရိ၊ ဆိုက်ပရပ်၊ ရိုမေးနီးယား စတာတွေဖြစ်ပါတယ်။ အချို့သော အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန်တွေဟာ ကက်သလစ်ခရစ်ယာန်နဲ့ ပြန်လည် ပေါင်းစည်းခဲ့ကြပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ အရေအတွက်အားဖြင့် အော့သော့ဒေါ့ခရစ်ယာန်ပေါင်း သန်း (၂၈၀) ခန့်ရှိပါတယ်။
ပရိုတက်စတန့်ခရစ်ယာန်တွေ ထဲမှာတော့ ထောင်သောင်း များစွာသော ဂိုဏ်းဂဏကွဲ (Denominations)တွေ အပြင် ဂိုဏ်းဂဏနှင့် ဆက်နွယ်မှု မရှိတဲ့ ခရစ်ယာန်အဖွဲ့ (Non-denominations, Independent Denominations) တွေလည်း ပါပါတယ်။
အရေအတွက်အားဖြင့် ပရိုတက်စတန့် ခရစ်ယာန်ပေါင်း သန်း (၅၀၀) ခန့်ရှိပါတယ်။
ကက်သလစ်၊ အော့သော့ဒေါ့ နှင့် ပရိုတက်စတန့် ဆိုတဲ့ နာမည်နာမတွေမှာလည်း အဓိပ္ပာယ် ကိုယ်စီ ရှိနေကြပါတယ်။ ကက်သလစ် (Catholic ) ဆိုတာ အားလုံးနှင့်ဆိုင်သော၊ လူခပ်သိမ်းနှင့် ဆိုင်သော (Universal) လို့အဓိပ္ပာယ် ရပါတယ်။ အော့သော့ဒေါ့
(Orthodox )ဆိုတာ မှန်ကန်သော သွန်သင်ချက် (Right Teaching )လို့အဓိပ္ပာယ် ရပါတယ်။ ပရိုတက်စတန့် (Protestant ) ဆိုတာ ကန့်ကွက်ဆန့်ကျင်သူ၊
အတိအကျပြောရလျှင် ကက်သလစ်ကို ဆန့်ကျင်ခြင်း (Protesting) လို့ အဓိပ္ပာယ် ရပါတယ်။
ကက်သလစ် (Catholic )
ခရစ်တော်နောက်လိုက်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ ခေါ်ကြပြီး ခရစ်ယာန်အယူဝါဒကိုတော့ ခရစ်ယာန် ဘာသာလို့ ခေါ်ကြတယ်။ ခရစ်ယာန်အယူဝါဒကို သက်၀င်ယုံကြည်တဲ့၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ကိုးကွယ်တဲ့ လူ့အသိုင်းအဝုိင်း၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းကိုလည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာ သို့မဟုတ် ခရစ်ယာန်သာသနာ လို့ပဲ သာမာန် အားဖြင့် ခေါ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လို့ ရှေးဦးခရစ်ယာန်တွေရဲ့ ခေတ်ကာလ တုန်းကတော့ ခရစ်တော် နောက်လိုက် တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ ခေါ်ပေမယ့်လို့ ခရစ်ယာန် အသိုက်အ၀န်း ကိုကျတော့ ကက်သလစ် ဘာသာ သို့မဟုတ် ကက်သလစ်သာသနာလို့ ခေါ်ကြပါတယ်။ (ကက်သလစ် အသင်းတော် လို့လည်း ပြန်ဆိုကြပါတယ်)။ ခရစ်တော်နောက်လိုက်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ ခေါ်ကြကြောင်း တမန်တော်၀တ္ထုကျမ်း (၁၁း၂၆) မှာ ရေးထားပါတယ်။
(၁)ရာစု အကုန်လောက်မှာ ခရစ်ယာန်တွေဟာ မိမိတို့အသိုက်အ၀န်းကို ကက်သလစ်ဘာသာ (သို့) ကက်သလစ်သာသနာ လို့ခေါ်နေပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ခရစ်သက္ကရာဇ် အေဒီ(၁၀၇) လောက်မှာ အန္တိအုတ်မြို့က ဆရာတော်အီညားဆီဦးဟာ လက်နက်အစောင့်အကြပ်နဲ့ ရောမသို့ ဆောင်ကြဉ်းခံရပြီး အဲဒီမှာပဲ မိမိအယူဝါဒအတွက် ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရ ပါတယ်။ ကွပ်မျက်မခံရမီ ဆရာတော်အီညားဆီဦးက စမီးရ်နာ (ယနေ့ တူရကီနိုင်ငံရှိ အီဇမီး မြို့) မှာရှိတဲ့ ခရစ်ယာန်တွေကို စာရေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီစာထဲမှာ " ဆရာတော် (ဘိရှော့) ရှိတဲ့နေရာမှာ ကက်သလစ်သာသနာတော် ရှိတယ်" လို့ရေးခဲ့ပါတယ် (ညွှန်း- To the Smyrna 8:2)။ အဲဒီအချိန်ကတည်းက ခရစ်ယာန်တွေဟာ အယူဝါဒချင်းတူတဲ့ မိမိတို့ရဲ့ အသိုက်အ၀န်းကို ကက်သလစ် သာသနာလို့ခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲနေကြပြီ ဖြစ်ကြောင်း မှတ်သားရပါတယ်။
အေဒီ (၁၅၅)မှာ အခြားဆရာတော်တစ်ပါးဖြစ်တဲ့ ပေါလိကပ်ဟာ မိမိရဲ့
ယုံကြည်သက်၀င်မှုအတွက် ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရတယ်။ ကွပ်မျက်ခံရမည့် ဆဲဆဲမှာ ဘယ်သူတွေအတွက် ဆုတောင်းပေးခဲ့တယ် ဆိုတာကို ပြန်ပြောပြခဲ့သူ မျက်မြင်သက်သေက ဒီလိုရေးခဲ့ပါတယ်။ " ဆရာတော် ပေါလိကပ်သည် မိမိတွေ့ဆုံခဲ့ဖူးသူ အလွှာအသီးသီးမှ နာမည်ရှိသူ၊ မရှိသူ လူသားများအားလုံးအတွက် သတိရဆုတောင်း ပေးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံး၌ ရှိသော ကက်သလစ်သာသနာတစ်ခုလုံးအတွက်လည်း ဆုတောင်း ပေးခဲ့သည်။ " ဆရာတော်ပေါလိကပ်ပျံလွန်တဲ့အချိန် သူရဲ့ ခရစ်ယာန်ဘ၀သက်တမ်းဟာ (၈၆)နှစ်ပြည့်ပြီလို့ သမိုင်းကဆိုပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် အေဒီ (၇၀)လောက်မှာ ကတည်းက "ကက်သလစ်" ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရနဲ့ လူတွေ ရင်းနှီးနေကြပြီး ဖြစ်တယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။
ကက်သလစ်ဆိုတာကတော့ "အားလုံးနှင့်ဆိုင်သော" (သို့) "လူခပ်သိမ်းနှင့် ဆိုင်သော"လို့ အဓိပ္ပာယ်ရ ပါတယ်။ ရှင်အီညားဆီဦးက "ကက်သလစ်"ဆိုတာကို သုံးနှုန်းတဲ့အခါ "ခရစ်တော်နောက် လိုက်သား အားလုံးနှင့်ဆိုင်သော" ဆိုတဲ့အဓိပ္ပာယ်နဲ့ သုံးနှုန်းခဲ့ပါတယ်။ နေရာအနှံ့မှာရှိတဲ့ ခရစ်တော် နောက်လိုက်များ အားလုံးနှင့်ဆိုင်သော သာသနာကို ရည်ညွှန်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတင်မက ဘာသာ၀င်သူ၊ မ၀င်သူတွေ အားလုံးအတွက် ဖြစ်တဲ့ သာသနာ၊ လူသားအားလုံးနှင့် ဆိုင်တဲ့ ခရစ်တော်ရဲ့ အဆုံးအမ အယူဝါဒ လို့လည်း ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုလိုခဲ့တာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကက်သလစ်သာသနာ (လူခပ်သိမ်းနှင့်ဆိုင်သော သာသနာ)လို့ ရည်ညွှန်း သုံးနှုန်းခဲ့ပါတယ်။
ခရစ်ယာန်သာသနာလို့သာ ယနေ့ခေါ်ဝေါ်ကြတဲ့ ကက်သလစ်သာသနာတော်ကို ခရစ်တော် ကိုယ်တော်တိုင် ရှင်ပေတရုလက်ထဲ အပ်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး (ညွှန်း- မာတေး ၁၆း၁၈) ရှင်ပေတရုရဲ့ အရိုက်အရာကို ခေတ်အဆက်ဆက် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးတွေက ဆက်ခံခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ရှင်ပေရုလက်ထဲ မိမိရဲ့ သာသနာတော်ကို အပ်နှင်းတဲ့အခါ မိမိရဲ့ သာသနာတော်ကို ဘယ်ငရဲတံခါးတို့မှ မအောင်နိုင်ရဘူး လို့လည်း ခရစ်တော်ကိုယ်တော်တိုင် ကတိထားတော်မူ ခဲ့ပါတယ် (ညွှန်း- မာတေး ၁၆း၁၈)။
အေဒီ ( ၃၂၅) ခုနှစ်မှာ သာသနာ့ဖခင်ကြီးတွေ နိုင်ဆီးယာ ဆိုတဲ့ မြို့မှာ ဓမ္မညီလာခံ တစ်ခုကို ကျင်းပခဲ့ပြီး ယနေ့ ခရစ်ယာန်တွေ အားလုံး လက်ခံထားကြတဲ့ ယုံကြည်ရာအချက်တွေ (The Creed) ကို သတ်မှတ် ပြဋ္ဌာန်းကြတဲ့အခါ "ကက်သလစ်သာသနာတော်" ဆိုပြီး ထည့်သွင်းရေးသား ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီတုန်းကတော့ ကက်သလစ်ဘာသာထဲမှာ ဘာဂိုဏ်းဂဏအကွဲမှ မရှိသေးပါဘူး။ (၁၅)ရာစု နောက်ပိုင်းမှသာလျှင် ခွဲထွက် ဂိုဏ်းဂဏတွေက ပင်မကက်သလစ် သာသနာတော် ကိုလည်း ဂိုဏ်းတစ်ခုအဖြစ် တန်ပြန်သတ်မှတ် ခေါ်ဝေါ်လိုတာကြောင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ရုံးစိုက်ရာ ရောမကို ရှေ့မှာတပ်ပြီး "ရိုမန်ကက်သလစ်"လို့ သုံးနှုန်းလာရာမှ ကက်သလစ်ကို ရိုမန်ကက်သလစ်အဖြစ် သုံးနှုန်း လာခဲ့ကြပါတယ်။
ယခု ခေါ်ဝေါ်နေကြတဲ့ "ခရစ်ယာန်သာသနာ" ဆိုတာက "ကက်သလစ်သာသနာ"ပါပဲ။ ခရစ်တော် နောက်လိုက်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ခေါ်တယ်။ ခရစ်တော်ရဲ့ သာသနာကိုတော့ ကက်သလစ်သာသနာ လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ရှေးဦး ခရစ်ယာန်တွေကတည်းက ဒီလိုပဲ ခေါ်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် (၁၅)ရာစုအလွန် ဂိုဏ်းဂဏတွေ ပေါ်ပေါက်လာပြီးနောက်မှာတော့ ခရစ်ယာန်သာသနာလို့ အသုံးများလာပြီး ကက်သလစ် ကိုလည်း ခရစ်ယာန်သာသနာအောက်ရှိ ဂိုဏ်းတစ်ခုအနေဖြင့် လွဲမှား ယူဆစေလာခဲ့ကြပါတယ်။
အော့သော့ဒေါ့ (Orthodox ) နှင့် ကက်သလစ်
ခရစ်ယာန်အတွင်း မဟာအက်ကွဲကြီးလို့ခေါ်တဲ့ (Great Schism ) ကတော့ (၁၀၅၄ )ခုနှစ်မှာ စခဲ့ပါတယ်။ ဒီမဟာအက်ကွဲကြီး မဖြစ်ပေါ်မီ ဓမ္မတွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်ကွဲပြားမှု တွေအပေါ် အခြေခံပြီး ခရစ်ယာန်တွေ အကြား တင်းမာမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ တကယ်တော့ ဓမ္မတွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ အနက်ဖွင့်မှု ကွဲလွဲချက်ထက် ဘာသာစကား အခက်ခဲကြောင့် နားလည်မှု လွဲခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အနောက်တိုင်းမှာ လာတင်း ဘာသာနဲ့ရေးသား ပြောဆိုကြပြီး အရှေ့တိုင်းမှာတော့ ဂရိဘာသာ စကားနဲ့ ရေးသား ပြောဆိုကြပါတယ်။ ဓမ္မတွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်တွေကို အနက်ဖွင့်ရာမှာ သုံးနှုန်းတဲ့ အသုံးနှုန်းတွေအပေါ် (ဘာသာစကား ကွဲပြားမှုကြောင့်) နားလည်မှု လွဲကြပြီး (၁၀၅၄)ခုနှစ်မှာ အရှေ့တိုင်း အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန် (Eastern Orthodox )ဆိုပြီး ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးရဲ့ ဦးဆောင်မှု အပြင်ဘက်မှာ သီးခြားခွဲနေခဲ့ကြပါတယ်။ ပြောရမယ်ဆိုရင် အော့သော့ဒေါ့ကတော့ ခွဲထွက်တာမျိုးမဟုတ်ဘဲ ဘာသာစကားအသုံးနှုန်း နားလည်လွဲရာမှ ကက်သလစ်နဲ့ အနေဝေးပြီး စိမ်းသွားတဲ့ သဘောမျိုးပါ။ အဲဒီ အချိန်ကစပြီး ကက်သလစ် ခရစ်ယာန် နှင့် အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန်တို့ ရာစုများစွာ တဖြည်းဖြည်း ဆက်ဆံရေး ကျဲလာခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီလို ဆက်ဆံရေးကျဲလာတယ် ဆိုတာကလည်း ဘာသာရေး တွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ နားလည်မှု ကွဲလွဲ စေတဲ့ ဘာသာစကား၊ ပထဝီအနေထား၊ နိုင်ငံရေးအခြေအနေနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတွေ ကွဲပြားနေတာကြောင့်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့်လည်း ယခုအချိန်မှာ ကက်သလစ်နဲ့ အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန် အဖွဲ့နှစ်ခုအကြား ကြီးမားတဲ့ နားလည်မှုတွေ ပြန်လည် ရရှိပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
ကက်သလစ်တစ်ဦးအနေနှင့် အော့သော့ဒေါ့ မစ္ဆား၀တ်ပြုခြင်းမှာ ပါ၀င်ပြီး ကိုယ်တော်မြတ်ပင် ပင့်ယူနိုင်သည်အထိ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းနေကြပါပြီ။ ထို့အတူ ကက်သလစ်မစ္ဆား ၀တ်ပြုကိုးကွယ်ခြင်းတွင် လည်း အော့သော့ဒေါ့များ ပါ၀င်နိုင်ပြီး ကိုယ်တော်မြတ်ပင် ပင့်ယူ နိုင်ကြပါတယ်။ နှစ်ဖက်စလုံးမှာ စက္ကရာမင်တူး (၇)ပါးလုံး ရှိကြပြီး ၀တ်ပြုကျင်းပပုံနှင့် ဝိနည်းများ ကွဲပြား သော်လည်း နားလည်ယုံကြည်မှုနှင့် အနှစ်သာရမှာ အတူတူပဲဖြစ်ပါတယ်။ အော့သော့ဒေါ့က ကက်သလစ် ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ ဦးဆောင်မှု အရိုက်အရာကို အသိအမှတ် မပြုသေးတာကလွဲလို့ ယုံကြည်ချက်အရာ၊ သွန်သင်ချက်အရာ၊ ဓမ္မတွေးခေါ်မှုအရာတွေမှာ တစ်ဖက်နှင့် တစ်ဖက် လက်မခံနိုင်လောက်အောင် ကွဲပြားတာတွေ မရှိပါဘူး။ သွန်သင်ရှင်းလင်းချက် ကွဲပြားမှု ရှိခဲ့တာတွေကလည်း ဘာသာစကား အသုံးနှုန်း ကြောင့်သာ ဖြစ်ပြီး နှစ်ဦးနှစ်ဖက်လုံးရဲ့ သွန်သင်ချက်တွေကတော့ အသုံးအနှုန်းသာ ကွဲလွဲနေပြီး အဓိပ္ပာယ်တွေ ကတော့ အတူတူသာ ဖြစ်ကြောင်း ရှင်းလင်း သဘောတူစာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ကြပြီးဖြစ်ပါတယ်။
ပရိုတက်စတန့် (Protestant ) နှင့် ကက်သလစ်
ပရိုတက်စတန့် တွေထဲမှာတော့ ဆိုခဲ့ပြီးတဲ့အတိုင်း ထောင်သောင်း များစွာသော ဂိုဏ်းဂဏများ ပါ၀င်ပါတယ်။ ပရိုတက်စတန့်ဆိုတဲ့ ဂိုဏ်းဂဏကိုအစပျိုးပေးခဲ့တာတော့ ဂျာမန်လူမျိုး မာတင်လူသာ (Martin Luther the Monk)လို့ခေါ်တဲ့ ကက်သလစ်ဘုန်းကြီးလူထွက် ဖြစ်ပါတယ်။ အစပျိုးချိန်က (၁၅၁၇) ခုနှစ် ဖြစ်ပါတယ်။ ယုံကြည်ခြင်း တစ်ခုတည်းကြောင့်သာလျှင် ကယ်တင်ခြင်းရတယ်လို့ မာတင်လူသာက ကြွေးကြော်ခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့သွန်သင်ချက်နှင့် ဘာသာရေး အာဏာပိုင်အချို့တို့ရဲ့ အာဏာအလွဲသုံးစားမှုကို သူရှုပ်ချစိန်ခေါ်ခဲ့တာ တွေကြောင့် ဘာသာရေး အာဏာပိုင်တွေနဲ့ သဘောထား တင်းမာမှုရှိခဲ့ပြီး ဓမ္မတွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ မိမိ ရပ်တည်ချက်ကိုလည်း မစွန့်လွတ်နိုင်တာကြောင့် မာတင်လူသာဟာ ဘုန်းကြီးထွက်ပြီး ကက်သလစ်သီလရှင် ထွက်တစ်ဦးနဲ့ အိမ်ထောင်ပြုခဲ့ပါတယ်။ မာတင်လူသာ ကိုယ်တိုင်က လူသရန်ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်း (Lutheran) ကို တည်ထောင်ရန် မရည်ရွယ်ခဲ့သော်လည်း သူ့ကို အစွဲပြုပြီး သူ့နောက်လိုက်သားတွေကို လူသရန်တွေလို့ ခေါ်စမှတ်ပြုရာမှ (သူ့နောက်လိုက်တွေကလည်း သူတို့ကိုယ်ကိုသူတို့ လူသရန်ဟု သမုတ်ကြရာမှ) လူသရန်ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။
လူသရန်ပြီးတဲ့နောက် အဲဒီ (၁၆) ရာစုထဲမှာပဲ ကယ်လ်ဗင်နစ် (Calvinists )၊ အာနာဘတ်ပတစ် (Anabaptists )၊ ယူနီတားရီယန်း (Un itarians ) စတာတွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၇၊ ၁၈ ရာစုတွေထဲမှာဆိုရင် နှစ်ခြင်းအသင်းတော် လို့ခေါ်တဲ့ ဘတ်ပတစ် (Baptist )၊ မက်သဒစ်(Methodist)အပြင် များစွားသော အခြားခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းတွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၊ ၂၀ ရာစုတွေဖက်မှာဆိုရင် စနေဥပုသ်နေ့အသင်းတော် လို့ခေါ်တဲ့ (Seventh-Day Adventists )၊ ယေဟောဝါ သက်သေခံ (Jehovah’s Witnesses )၊ မော်မွန် (Mormons) စတာတွေနှင့် များစွာသော အခြားခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းတွေ တစ်ခုပြီးတစ်ခု ထပ်ထပ်ပြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။
ပရိုတက်စတန့် ဂိုဏ်းကြီးတွေနဲ့ ဆက်နွယ်ပြီးသော်လည်းကောင်း၊ ဆက်နွယ်မှု မရှိဘဲ သီးသန့် တည်ထောင်ခြင်းဖြင့် သော်လည်ကောင်း ပရိုတက်စတန့် ဂိုဏ်းတွေ ဆင့်ကဲဆင့်ကဲ ခွဲထွက် ပေါ်ပေါက် သို့မဟုတ် သီးသန့်တည်ထောင် လာခဲ့ကြရာမှာ ယခုဆိုလျှင် ပရိုတက်စတန့် ခရစ်ယာန်ဂိုဏ်းတွေ ထောင်သောင်းမကသော အရေအတွက်နှင့်ပင် ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာပင်လျှင် များစွာသော ပရိုတက်စတန့်ဂိုဏ်းဂဏကွဲတွေ ရှိနေကြပါတယ်။
ကက်သလစ်ခရစ်ယာန်နှင့် ပရိုတက်စတန့်ခရစ်ယာန်များရဲ့ ကျမ်းစာအနက်ဖွင့်ချက်များ၊ ဓမ္မဆိုင်ရာ တွေးခေါ်မှုများ၊ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ရပ်တည်ချက်များ၊ ၀တ်ပြုခြင်းဆိုင်ရာ ဝိနည်းများနှင့် စက္ကရာမင်တူး ဆိုင်ရာ ယုံကြည်ရာအချက်များမှာ သိသိသာသာ ကွဲလွဲမှုများ ရှိနေပါတယ်။ အချို့သော ပရိုတက်စတန့် ခရစ်ယာန်များဟာ ကက်သလစ်ခရစ်ယာန်ကို ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ဆန့်ကျင်ကြပြီး ယေဇူးခရစ်တော်ရဲ့ မယ်တော် မာရိယာကို သဒ္ဓါကြည်ညိုမှု၊ ဘုရားဆင်းတုတော်နှင့် ပုံတော်များကို အသုံးပြုမှုမှစ၍ ဘုန်းတော်ကြီး၊ ဆရာတော်ကြီးများရဲ့ အဆောင်အယောင်နှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ အရိုက်အရာ...အခွင့်အာဏာအဆုံး စတာတွေနဲ့ စပ်လျဉ်းပြီး အစဉ်တစိုက် ဝေဖန်ရုံမက ပုတ်ခတ်လျက်ပင် ရှိကြပေမယ့် ယခုအခါ
ပရိုတက်စတန့်အသိုင်းအဝိုင်း အချို့မှာပင် ဗာတီကန်ကဲ့သို့သော ဦးစီးစနစ်ဖြင့် သွားလိုသော ဌာနချုပ်များကို သော်လည်းကောင်း၊ ရုပ်တုမပါသော ကားတိုင်တော်ကိုလည်းကောင်း၊ ရှေ့တည့်တည့် မျက်နှာမမူသော ယေဇူးခရစ်တော်၏ ပုံတော်ကို သော်လည်းကောင်း၊ ကက်သလစ်ဘုန်းတော်ကြီးများ အချိန်အခါလိုက် ၀တ်ဆင်ရသည့် သင်္ကန်းဖြူ၊ လည်ဆွဲ၊ ကော်လာဖြူ စတဲ့ ဆင်ယင်မှုများအပြင် မစ္ဆား၀တ်ပြုရာတွင် အသုံးပြုသည့် ကိုယ်တော်မြတ်မုန့်တော်၊ ကားတိုင်တော် စတာတွေကိုလည်း မသိမသာ အတုယူ အသုံးပြုလာနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ သို့ပေမယ့်လည်း ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတန့်တွေကို အလွယ်တကူ ခွဲခြားနိုင်သေး တာကတော့ ကက်သလစ်မှာ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးဆိုတာ ရှိတယ်။ ကက်သလစ်မှာ အိမ်ထောင်မပြုရတဲ့ ဘုန်းတော်ကြီးတွေ၊ သီလရှင်တွေဆိုတာ ရှိတယ်။ ကက်သလစ်နေအိမ်တွေမှာ ဘုရားစင်တွေရှိတယ်၊ ဘုရား ဆင်းတုတော်၊ ပုံတော်တွေထားတယ်။ မင်္ဂလာရေ (သန့်ရှင်းတဲ့ရေ၊ မေတ္တာရေ)လို့ခေါ်တဲ့ ပရိတ်ရေတွေဆောင်တယ်။ ကက်သလစ်တွေက ပုတီးလည်းစိပ်ကြတယ်။ ဒါတွေအားလုံးကို ပရိုတက်စတန့်တွေမှာတော့ တွေ့ရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ တစ်ဦးဦးက "သင်ကယ်တင်ခြင်းရပြီလား" လို့ဆိုပြီး ယေရှု(ယေဇူး)အကြောင်း ပြောလာမယ် ဆိုရင်တော့ ဒါဟာ ပရိုတက်စတန့်ခရစ်ယာန်ဆိုတာ သင်တတ်အပ်ပြောနိုင်ပါတယ်။
အင်္ဂလီကန် (Anglican )နှင့် ကက်သလစ်
အင်္ဂလီကန် ခရစ်ယာန်ကို အင်္ဂလန်ဘုရင် ဟင်နရီ(၈)က (၁၅၃၄)ခုနှစ်မှာ အစပျိုးပေးခဲ့ပါတယ်။ အင်္ဂလန်ဘုရင် ဟင်နရီ (၈)ဟာ သားရတနာ မထွန်းကားတာကြောင့် ဘုရင်မကက်သရင်းကို ကွာရှင်းပြီး နောက်အိမ်ထောင်ပြုဖို့ ကက်သလစ်သာသနာပိုင် ပုပ်ရဟန်းမင်းထံ ခွင့်ပန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဘုရားပညတ်တော်ကို လွန်ဆန်ပြီး လင်မယားကွာရှင်းပေးရန် မဖြစ်နိုင်တာကြောင့် ထိုခွင့်ပန်ချက်ကို ပုပ်ရဟန်းမင်းမှ ငြင်းပယ်ခဲ့ပါတယ်။ အချိန်အတော်ကြာ စောင့်ဆိုင်း အသနားခံပေမယ့်လည်း ပုပ်ရဟန်းမင်းထံမှ အခွင့်မရတာကြောင့် ဘုရင်ဟင်နရီ (၈)ဟာ မိမိကိုယ်ကို မိမိရဲ့အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင်းမှာ ရှိတဲ့ ကက်သလစ် ဘာသာ၀င် များအားလုံးရဲ့ သာသနာရေးအာဏာပိုင် အထွတ်အခေါင် အဖြစ် ကြေငြာပြီး အင်္ဂလီကန် ခရစ်ယာန်ကို ကက်သလစ်ကနေ ခွဲထုတ် တည်ထောင်လိုက်ပါတယ်။ အဲဒီနောက်မှာ ဟင်နရီဘုရင်ဟာ အန်ဘိုလင်း (Anne Boleyn) နှင့်လက်ဆက်ခဲ့ပြီး နောက်ထပ် အမျိုးသမီး လေးယောက်နှင့်လည်း အိမ်ထောင်ပြု ခဲ့ပါသေးတယ်။ ကက်သလစ်နှင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းအပေါ် သစ္စာရှိကြတဲ့ အင်္ဂလန်နိုင်ငံအတွင်းက ဘုန်းတော်ကြီး များနှင့် ဆရာတော်တွေဟာ ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက် အသတ်ဖြတ်ခံကြရပြီး၊ အချို့မှာ အခြားသော တိုင်းပြည်များသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ကြရပါတယ်။
အင်္ဂလီကန်နှင့် ကက်သလစ်အကြား အက်ကွဲမှု ဖြစ်ခဲ့ရတာကတော့ ဘုရင်ကနေပြီး ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ရဲ့ အာဏာကို ဖက်ပြိုင်လိုမှုကြောင့်လို့ပဲ ဆိုရပါမယ်။ အခြားသော ပရိုတက်စတန့်များလို ဓမ္မတွေးခေါ်မှုဆိုင်ရာ အနက်ဖွင့်ဆိုချက်နှင့် ယုံကြည်ချက် ကွဲပြားနေလို့မို့ မဟုတ်တာကြောင့် ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ ဦးဆောင်မှုအာဏာကို အသိအမှတ်မပြုတာက လွဲရင် အင်္ဂလီကန်နှင့် ကက်သလစ်ဟာ အတော့်ကိုနီးစပ်မှု ရှိကြပါတယ်။ အင်္ဂလီကန် အထဲမှာလည်း (၁၉၇၇) ခုနှစ်ကစပြီး အမျိုးသမီးများကို ဘုန်းတော်ကြီး ဖြစ်ခွင့်ပေးမှု အပေါ် သဘောထား ကွဲလွဲကြပြီး အဖွဲ့လိုက် ခွဲထွက်မှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ မူရင်း အင်္ဂလီကန်ယုံကြည်မှု ထုံးတမ်းကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်တဲ့ ဘာသာ၀င်တွေကတော့ မိမိတို့ကိုယ်ကို အင်္ဂလီကန်ကက်သလစ်လို့ ခံယူလိုက် ပါတယ်။ ယခုအချိန်မှာလည်း ထိုမူရင်းအင်္ဂလီကန် ဘုန်းတော်ကြီး၊ ဆရာတော်ကြီးများနှင့် ဘာသာ၀င် အတော် များများဟာ ပုပ်ရဟန်းမင်းရဲ့ ဦးဆောင်မှုအာဏာကို ပြန်လည် အသိအမှတ်ပြုပြီး ကက်သလစ်နှင့် ပြန်လည် ပေါင်းစည်းကြပြီးဖြစ်ပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၊ ၄ နှစ်အတွင်းကပင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှာရှိတဲ့ အင်္ဂလီကန် ခရစ်ယာန်များဟာ (Parish) လို့ခေါ်တဲ့ သာသနာတိုက်နယ်စုအလိုက် တိုက်နယ်စုပေါင်း ရာနှင့်ချီပြီး ကက်သလစ်နဲ့ ပြန်ပေါင်းစည်းခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီလိုပြန်ပေါင်းစည်းလာမှုကို ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဘက်နဒစ် (၁၆)မှ ကြိုဆိုခဲ့ပြီး အင်္ဂလီကန်ဘုန်းတော်ကြီးများနှင့် ဆရာတော်ကြီးများကို ကက်သလစ်ဘုန်းတော်ကြီးများနှင့် ဆရာတော်ကြီးများရဲ့ သိက္ခာအဆင့်အတိုင်း ပြန်လည် ခန့်အပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းလာသူ အိမ်ထောင်သည် အင်္ဂလီကန်ဘုန်းတော်ကြီးများကိုလည်း ကက်သလစ်ဘုန်းတော်ကြီးများအဖြစ် အသိအမှတ် ပြုပြီး မိမိတို့ရဲ့ အိမ်ထောင်နဲ့အတူ ဆက်လက် နေထိုင်ခွင့် ပေးခဲ့ပါတယ်။
၀တ်ပြုကိုးကွယ်ခြင်းများကိုလည်း မိမိတို့ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်း အတိုင်း (မိမိတို့ရဲ့ ၀တ်ပြုနည်း ၀တ်ပြုပုံအတိုင်း)ဆက်လက် ၀တ်ပြုစေခဲ့ပါတယ်။
နိဂုံး
အစကိုပြန်ကောက်ပြီး ချုံးရမယ်ဆိုရင်တော့ ယနေ့လူတွေ နှုတ်ကျိုးနေပြီ ဖြစ်တဲ့ "ခရစ်ယာန်သာသနာ" သို့မဟုတ် "ခရစ်ယာန်ဘာသာ"ဟာ အမှန်မှာတော့ "ကက်သလစ်သာသနာ" သို့မဟုတ် "ကက်သလစ် ဘာသာ" ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ခရစ်တော်နောက်လိုက်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ခေါ်ပြီး ခရစ်တော်ရဲ့သာသနာ ကိုတော့ ကက်သလစ်သာသနာ (လူခပ်သိမ်းနှင့်ဆိုင်သော သာသနာ) လို့ ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ရိုးရိုးပြောရရင်တော့ ကက်သလစ် ဘာသာ၀င်တွေကို ခရစ်ယာန်လို့ခေါ်ခဲ့ကြပါတယ်။
အော့သော့ဒေါ့ ခရစ်ယာန်တွေဟာ ဘာသာစကား အသုံးအနှုန်းကြောင့် ကက်သလစ်နဲ့ နားလည်မှုလွဲခဲ့ကြပြီး (၁၀၅၄)မှစပြီး အနေစိမ်းခဲ့ကြပေမယ့် ယနေ့ချိန်မှာတော့ အချင်းချင်းနားလည်မှုယူကာ ပြန်လည်စည်းလုံး လာကြပြီဖြစ်တယ်။ အင်္ဂလီကန်ဟာ ဘုရင်တစ်ပါးရဲ့ အာဏာဖက်ပြိုင် လိုမှုကြောင့် (၁၅၃၄)ခုနှစ်မှာ ကက်သလစ်ကနေ ခွဲထွက်ခဲ့တာဖြစ်သော်လည်း ယနေ့အချိန်မှာတော့ ဓမ္မတွေးခေါ်မှု ဆိုင်ရာမှာသာမက အုပ်ချုပ် ဖွဲ့စည်းမှုအတွင်းထိပင်လျှင် အတိုင်းတာတစ်ခုထိ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းကြပြီဖြစ်တယ်။ ပရိုတက်စတန့်ခရစ်ယာန်တွေ ကတော့ ကက်သလစ်ဘုန်းကြီးလူထွက် မာတင်လူသာမှ အစပြုပြီး(၁၅)ရာစုနောက်ပိုင်းမှသာ ကက်သလစ်ကနေ ခွဲထွက်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပြီး ပရိုတက်စတန့် ဂိုဏ်းကြီး တွေမှတဆင့် အယူအဆအမျိုးမျိုး၊ ရည်ရွယ်ချက် အမျိုးမျိုးနှင့်
ဂိုဏ်းဂဏငယ်ပေါင်းမြောက်များစွာ ဆင့်ကဲ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ ယနေ့ ရင်းနှီးနေကြတဲ့ နှစ်ခြင်းအသင်းတော် လို့ခေါ်တဲ့ ဘတ်ပတစ် (Baptist )၊ မက်သဒစ်( Methodist )၊
စနေဥပုသ်နေ့ အသင်းတော်လို့ခေါ်တဲ့ (Seventh-Day Adventists )၊ ယေဟောဝါ သက်သေခံ (Jehovah’s Witnesses )၊ မော်မွန် (Mormons) စတာတွေဟာ ပရိုတက်စတန့်ဂိုဏ်းကွဲတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။
ခရစ်ယာန်တွေအကြား ဂိုဏ်းဂဏကွဲတွေ ရှိနေပြီး ဘာသာခေါင်းစဉ်တစ်ခုရဲ့ တစ်မိုးတည်းအောက် မရှိကြပေမယ့်လို့ အသိအမြင်တိုးတက်ပြီး လူသားဝါဒကို တန်ဖိုးထားတဲ့ ယနေ့ခေတ်မှာတော့ အားလုံးနီးပါးသော ခရစ်ယာန်တွေဟာ ခရစ်တော်ရဲ့ ညီအစ်ကိုမောင်နှမတွေရယ်လို့ အချင်းချင်း လက်ခံထားကြပြီး မေတ္တာကရုဏာလုပ်ငန်းတွေမှာ နိုင်ငံတကာအဆင့် သော်လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံအဆင့် သော်လည်းကောင်း၊
ပြည်နယ်မှသည် ရပ်ကွက်အဆင့်သော်လည်းကောင်း ပူးပေါင်း လက်တွဲလျက် မိမိတို့
တတ်နိုင်သလောက် ခရစ်တော်ရဲ့တရားတော်ကို စွမ်းစွမ်းတမံ သက်သေခံနေကြတာကို တွေ့ရတာဟာ အင်မတန် အားရ ကြည်နူးစရာကောင်းလှပါတယ်။
ကိုယ်တော်၏နိုင်ငံတော်သည် ရောက်ပါစေသော်။
.
Fr.သက်ထွေးအောင်
No comments:
Post a Comment